Gerhard Munte: Kong Olav held ting med bøndene

Snorre Sturlason fortel i sine kongesoger at kong Olav Haraldson, eller Olav Digre som han også vart kalla på denne tida, reiste på kristningsferd i Opplanda i 1021. Han kom med fylgjet sitt opp Romsdalen og overnatta på Bø i Lesja. Der kristna han lesjingane og dovingane før han for vidare over Lordalen og Stavbrekka til Lom og seinare nedover dalen til Hundorp. Overalt der han for, måtte folk ta ved kristendomen eller døy, eller dei rømte unna. På Hundorp skjedde det velkjende møtet mellom Olav og Dale-Gudbrand som førte til at kristendomen vart innført i Gudbrandsdalen.

Om dette skjedde slik Snorre fortel, veit vi lite om. Snorre skreiv soga over to hundre år etter at det skal ha skjedd, og for Snorre var det nok viktig å gje eit positivt bilde av helgenkongen. Men at kristendomen vart innført med kongemakt, og at kongane på denne tida styrte landet ved å reiste ikring i riket sitt, er i alle fall sikkert. Dei stadnamna Snorre bruker, stemmer utruleg godt, så han må ha hatt tilgang til gode kjelder da han skreiv denne soga.

Uansett kva vi måtte meine om misjonsferda til den seinare Heilag Olav, var det ei storhending i landet vårt at vi vart ein del av den kristne kyrkja og dermed fekk del i den store felleskulturen som rådde kring Middelhavet og i stor delar av Europa. Dette er grunnen til at historielaga i dalen er med på markerinaga som er blitt kalla Hundorp 2021. Her i Lesja vil vi konsentrere markeringa om det som skjedde i bygda vår, og vi har derfor kalla markeringa vår «Heilag Olav i Lesja 1021«. Markeringa vil skje på Lesja kulturhus søndag 10. oktober kl. 14.00.

Der vil vi gå gjennom det som i fylgje Snorre skal ha skjedd i Lesja hausten 1021 da kong Olav kom med sine menn, overnatta, kristna folket, sette att prestar og for vidare til Lom. I dei siste åra har vi funne att ein gamal ferdselsveg  frå Lordalsmunningen i Lesja over Vetl-Skardet til Stavbrekka i Lom. Denne vegen må kongen med sine menn ha gått i 1021, det må ha vore den vanlege vegen når hæravdelingar skulle forflytte seg mellom bygdene. Eit sikkert teikn på det, er funnet av eit vikingsverd i Grøhøe for nokre år sidan, ikkje så langt frå vegen gjenom Vetlskardet. Eit sverd er ikkje noko jaktvåpen, det må ha tilhøyrt ein soldat på veg over fjellet og som kanskje hadde gått seg bort, forulykka eller rømt frå tenesta.

Kai Ove Riise vil den 10. oktober fortelja om  denne ferdselsvegen og om gjenoppdaginga av den,  pilgrimsprest Hans-Jacob Dahl vil fortelja om Olavstradisjonar og konservator Vegard Vike ved Kulturhistorisk Museum (oldsaksamlinga) vil den også kome til Lesja denne dagen og ha med seg vikingsverdet frå Gråhøe og eit anna vikingsverd frå Lesja. Vi vil få sjå nærare på  vikingsverda «våre», og han vil halda foredrag om vikingsverd og sverdfunn.

Lesja og Lesjaskog sangkor vil koma og skape ei festleg ramme kring arrangementet, og det vil bli servering av suppe med brød, kaffe og biteti. Det er gratis inngang.

Vi håpar mange vil finne vegen til kulturhuset denne dagen og vera med på markeringa av Heilag Olav i Lesja.

Vikingsverdet frå Gråhøe

Lesja kommune sin kulturpris for 2020 vart i Livsløpsutvalets møte 10/2-2021 tildelt Lesja Historielag. Prisutdelinga foregjekk i  Tunstugu på Lesja bygdemuseum under olsokfesten 29. juli.

Avdelingsleiar ved museet, Ellen Syse ønskte velkomen og leia festen. Vår nyvalde Lesja-ambassadør og lovande sangstjerne, Synne Vorkinn framførte eit par sangnummer før ordføraren fekk ordet.

Ordførar Mariann Skotte gjekk inn på historielagets innsats gjennom mange år og hadde mange rosande ord om lagets arbeid med bevaring og formidling av lokalhistoria. Leiaren i laget, Einar Morken og tidlegare leiar Oddvar Romundset vart kalla fram og mottok ein flott diplom og blomster frå ordføraren. Deretter var det helsing og gratulasjon frå leiaren for eigarstiftinga i Lesja Bygdemuseum, Einar Utgaard. Han påpeika den store plassen historielaget har og har hatt i kulturvernarbeidet i Lesja og roste det gode samarbeidet med museet i alle år.

Avdelingsleiar i Gudbrandsdalsmusea, Ellen Syse roste også det gode samarbeidet, og uttrykte glede over at historielaget no har fått kontorlokale i museet. Da ligg det godt til rette for vidare samarbeid. Ho helsa også frå direktøren i Gudbrandsdalsmusea, Øystein Rudi som også ønskte historielaget til lykke med kulturprisen. Leiar i Gudbrandsdal Historielag, Torveig Dahl bar fram helsingar og takka for det gode samarbeidet både som leiar av regionlaget og som tidlegare direktør for Gudbrandsdalsmusea.

Oddvar Romundset takka for kulturprisen og for hyggelege ord og helsingar. Han såg kulturprisen som ei markering av at det i år er nøyaktig 40 år sidan Lesja Historielag  vart stifta. Han tok utgangspunkt i formålsparagrafen for Lesja Historielag og gav eit oversyn over kva laget har arbeidd med i desse 40 åra. Han framheva den store dugnadsinnsatsen som er lagt ned og kor sentral plass Odd Reidar Hole har hatt i laget både som dugnadsmann og ideskapar. Odd Reidar mottok ein blomsterbukett på vegne av alle dugnadsfolk, både dei som er med oss enda og dei som er gått bort.

Einar Morken, Oddvar Romundset, Odd Reidar Hole og Torveig Dahl

Deretter fekk leiaren i laget Einar Morken ordet. Han takka også for kulturprisen og gode ord, og retta ein særleg takk til den avgåtte leiaren, Oddvar Romundset,  for innsatsen i laget. Einar Morken ønskte han lykke til med sitt nye verv som redaktør for årboka og overrekte han ein blomsterbukett.

Til avslutning song Synne Vorkinn eit par av sine mest kjente songar om heimlengt og det å vera 16 år. Synne legg både som låtskrivar og artist stor vekt på å bruke sitt eige språk og sin eigen Lesja-bakgrunn, og det er sjølvsagt noko som går rett til hjartet åt oss historielagsfolk.

Etter programmet serverte Lesja Bygdekvinnelag nydeleg rømmegraut med flatbrød og nordistugupysje, og til slutt kaffe og ei gedigen marsipankake. Folk gav seg god tid, og praten gjekk livleg rundt borda til langt på kveld.

Som for mange andre lag og foreiningar er aktiviteten i historielaget noko hemma av smitteverntiltak. Vi har ikkje arrangert kveldsseto etter 10. mars og årsmøtet 2020 vart utsett til i mai. No er også årsmøtet for 2021 utsett på ubestemt tid, men vi tek sikte på å avvikle det så snart det let seg gjera utan å koma i konflikt med smittevernreglar. Heldigvis har vi i Lesja vore forskåna frå coronasmitte så langt, og no er vaksineringa godt i gang, så da får vi håpe at livet snart er attende i vante former!

Ikkje all aktivitet i historielaget er blitt hemma av coronaen. Omvisninga på Lorkvenna gjekk som normalt sist sommar, og besøkstala har aldri før vore så høge! Årboka kom også ut til jul som normalt. I løpet av året vart det klart at Tor Einbu og Odd Reidar Hole ønskte å tre ut av skriftnemnda etter ein imponerande innsats gjennom mange år. Skriftnemnda er «sjølvrekrutterande», og vart komplettert med Peder Bjorli og Marit Tordhol. Hans Enstad, Rolf Sørumgård og Oddvar Romundset held fram.  Inntil vidare tek Oddvar over som redaktør etter Tor.

Verkensstugu på Filling fekk også ei dugeleg oppgradering sommaren 2020. Den er nå inngjerda med flott skigard av vyrkje vi fekk levert av Rune Nørstegård. Tomta er tilrettelagt som rasteplass både ute og inne, Der er bord og benker, bålpanne og kokekar. Det som står att er skilting og informasjonstavler, noko vi håpar å få på plass i løpet av sommaren.